Geld is een raar verschijnsel als je erover nadenkt. Geld is niet meer dan een ruilmiddel, en toch levert het veel stress, discussie en problemen op. Waarom? Dat is iedere keer weer de vraag. Je komt er dagelijks mee in aanraking en toch weten heel veel mensen betrekkelijk weinig over geld. Daarom de vraag: “Wat weet ik van geld?”

Uit onderzoek blijkt iedere keer weer dat geld ons het hoofd op hol laat slaan. Irrationele beslissingen voeren de boventoon als het om geld gaat. Waarom is een professional die 200 euro vraagt beter dan een professional die 100 euro vraagt? Toch kiezen velen voor de professional met een hoger uurtarief, want deze zou toch  beter moeten zijn.

Waarschijnlijk rij je vaak wel om, op zoek naar de goedkoopste benzine (waarna weinig overblijft van je besparing maar goed), en heb je weleens nagedacht over jouw pensioen, hypotheek of auto?

Financiële educatie

Je leert op school van alles, rekenen, schrijven, lezen, omgaan met anderen. Wat je niet leert, is omgaan met geld. Ook in de opvoeding blijkt dit een ondergeschoven kindje te zijn. Daarom dat het tijd is voor een aantal basislessen over geld.

Wat is geld?

Zoals in de inleiding al stond, geld is een ruilmiddel. Geld vertegenwoordigt een waarde voor wat je ermee kunt krijgen. Een pak melk, benzine, fiches in het casino, vakantie enzovoort. 

Geld is dus een middel om goederen en diensten te waarderen. Stel je voor dat geld niet bestond en je voor een fiets moet gaan onderhandelen. Of nog makkelijker als je een kast kan timmeren, maar degene die hem van je wil hebben alleen viool speelt? Dit maakt de onderhandelingen moeilijker, want misschien houd je helemaal niet van een vioolconcert. Kortom, geld is gemakkelijk. Het zorgt ervoor dat wij met elkaar kunnen handelen zonder al te veel na te moeten denken over wat de tegenprestatie moet zijn. 

Vloek van geld

De voordelen van geld zijn wel duidelijk. Maar met voordelen komen (helaas) ook nadelen. En geld heeft zeker een aantal nadelen. Geld betaalt alles. Dat maakt de beslissing over het uitgeven van geld ontzettend complex. Wat als je appels moet kopen en de ene is 1 euro en de ander 0,75 euro, welke appel koop jij? 

Daar komt de ware aard van geld om de hoek kijken. Geld dwingt je tot keuzes maken. En om deze keuzes te maken, moet je overwegen wat de alternatieven zijn. Heel simpel, als je vandaag een euro uitgeeft dan kan je morgen deze euro niet uitgeven. Lastig als je dan vandaag een tijdschrift koopt en morgen geen brood kan kopen. Wat is belangrijker?

Het rare voorbeeld laat wel zien waar de keuze om draait. Je kunt geld maar 1x uitgeven en daarbij overweeg je iedere keer of je dit wilt en wat de gevolgen zijn. Deze keuze is vaak onbewust. En daar speelt de slimme marketeer op in. Jouw gedrag beïnvloeden is de grondslag van de huidige marketing.

Victor Mids, de illusionist heeft daar een mooi item van gemaakt in een van zijn shows. Met een foodtruck staat hij op de markt in Amersfoort en verkoopt koffie en muffins. In de beginfase verkoopt hij koffie voor 1 euro en koffie plus muffin voor 4 euro. Iedereen koopt alleen de koffie. De muffins willen niet verkopen, want 3 euro voor een muffin vindt iedereen te duur. Vervolgens hangt hij er een derde bordje tussen met Muffin voor 3,95 euro. En wat blijkt? Iedereen gaat opeens voor de koffie met muffin, want tja, het lijkt alsof de koffie nu nog maar 5 eurocent kost. En dit is een koopje toch? 

Hoe mooi kun je laten zien hoe je eigen mindset je bedondert in dit soort keuzes? Als achteraf de mensen gevraagd werd waarom ze voor deze optie gingen, gaven ze ook aan dat ze eigenlijk helemaal geen muffin wilden. Bijzonder toch.

En dit komt doordat je oerbrein deze keuze heel snel maakt zonder rationeel te zijn. En dan lijkt iets een voordeeltje te zijn maar is dat eigenlijk helemaal niet. 

Mentaal boekhouden

Het fenomeen van keuzes maken kun je terugvoeren op mentaal boekhouden. In je brein heb je onbewust geld toegewezen aan bepaalde uitgavencategorieën. En zolang een categorie nog niet op is, heb je geen enkele moeite om geld eraan uit te geven. Je denkt er niet eens over na. En kan je dan ook nog besparen door een koopje? Dan is het helemaal prima. En bij een meevallertje wil je mentale boekhouding opeens heel flexibel meedenken met je. 

Iedereen weet dat een kopje koffie voor 1 euro niet duur is. Door daar vervolgens handig op in te spelen door er een compleet irrationeel bedrag voor een muffin naast te zetten en dan de combi weer voor een reële prijs, speelt de marketeer keurig in op jouw mentale boekhouding. Dit koopje kun je niet laten schieten! En je loopt ook nog eens tevreden door omdat je een mooie aanbieding hebt gescoord! 

Wat je vergeet te doen op dat moment dat je voor de foodtruck staat, is een alternatieve afweging te maken. Wat kost een muffin ergens anders? Is deze muffin dan net zo lekker of niet? Wat als ik alleen de koffie koop? Geen mens die al deze keuzes bewust gaat doorlopen en dan beslist om de koffie plus muffin te kopen. 

Hoe bedrijven gebruik maken van mentaal boekhouden

Een bedrijf dat heel handig gebruik maakt van je mentale boekhouding is Ikea. Wel eens afgevraagd waarom je nooit de Ikea uitloopt zonder een aankoop te hebben gedaan? Precies! Waar je ook kijkt in de winkel van Ikea, overal zie je handige meeneem producten tegen lage prijzen. Een afwasborstel, een fotolijstje of een leuk lampje. En die producten staan daar bewust. Door deze koopjes is je brein koopklaar en bereid om meer uitgaven te doen. Je bent als het ware al voorgekookt om grotere bedragen te gaan uitgeven. En daarmee start je daadwerkelijk koopproces.

Het restaurant draagt ook bij aan dit proces. Het goedkope eten in het restaurant geeft aan dat Ikea jou maximaal voordeel wil geven. Want welk restaurant kan tegen die prijzen eten op tafel zetten? Dan moet de winkel jou toch wel echt de beste prijs geven. En in jouw brein vindt een proces plaats om dit fenomeen te verklaren. En zo prepareert Ikea jouw brein om aankopen te doen. 

En oh ja, Ikea zorgt er ook voor dat je toch na de schrik aan de kassa met een positief gevoel de winkel uitloopt. Wel eens afgevraagd waarom die hotdogs daar verkocht worden? Precies daarom! Want de laatste herinnering moet positief zijn om te zorgen dat je weer terugkomt. 

Wat heeft dit met beleggen te maken?

Bij beleggen heeft alles te maken met geld en hoe jij daarmee omgaat. Beleggen betekent keuzes maken. En als je mentale boekhouding niet aansluit, dan zal beleggen een pijnlijke ervaring worden. En dat wil niemand. Daarom dat het goed is te snappen en te begrijpen hoe het brein werkt als het om geld gaat. Dit maakt jou het leven een stuk aangenamer.

En als je wilt gaan beleggen maar je hebt geen geld (een argument dat we heel vaak voorbij horen komen), dan is het de vraag hoe je jouw mentale boekhouding hebt ingericht en waar je allemaal geld aan uit wilt geven. Kijk, gaan wij zeggen dat je iets moet, dan lukt het bij voorbaat al niet. Want je gaat echt niet iets doen wat een ander zegt, toch? Maar is je nieuwsgierigheid wel gewekt, dan kunnen we je wel bij de volgende stap helpen. Namelijk: hoe ziet jouw huishoudboekje eruit? En welke uitgaven zitten erin die misschien niet zo noodzakelijk zijn als ze nu lijken?